Po wielu miesiącach prac legislacyjnych w dniu 6 września 2019 roku weszła w życie obszerna zmiana ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach czyli aktu prawnego regulującego m.in. główne zasady gospodarowania odpadami komunalnymi w gminie. Zmiana ta pociągnęła za sobą konieczność dostosowania gminnego prawa miejscowego do wymogów prawa powszechnego w tym zakresie.  Rada Gminy Szastarka uchwaliła pakiet następujących „uchwał odpadowych” regulujących zasady gospodarowania odpadami komunalnymi przez mieszkańców gminy:

–           regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Szastarka,

–           ustalenie wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami, komunalnymi składanej przez właścicieli nieruchomości położonych na terenie Gminy Szastarka,

–           wybór metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenie wysokości stawki tej opłaty,

–           ustalenie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania i zagospodarowania odpadów komunalnych,

–           określenie rodzajów dodatkowych usług świadczonych przez gminę w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości zamieszkałych z terenu Gminy Szastarka, zagospodarowania tych odpadów, sposobu ich świadczenia oraz wysokości cen za te usługi.

W związku obowiązującymi regulacjami prawnymi i ukształtowanymi w praktyce zasadami, którymi od jakiegoś czasu rządzi się w naszym kraju rynek gospodarowania odpadami, gminy muszą coraz częściej mierzyć się z koniecznością podnoszenia stawki naliczanej mieszkańcom za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Informacje o systematycznym wzroście tych opłat pojawiają się licznie w środkach masowego przekazu, a samorządy nie maja możliwości prawnych do ingerowania w ten zmonopolizowany, specyficzny rynek.

Zgodnie z art. 6r ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi dochód gminy, a z pobranych opłat gmina pokrywa koszty funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, na które składają się: koszty odbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, tworzenie i utrzymywanie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK), obsługi administracyjnej systemu a także edukacji ekologicznej w zakresie prawidłowego postępowania z odpadami komunalnymi. Gmina też, wspólnie z innymi gminami, zobowiązana jest do utrzymywania instalacji przetwarzania odpadów komunalnych, do której trafiają odpady z jej terenu. Z pobranych opłat gmina może pokryć też koszty wyposażenia nieruchomości w pojemniki lub worki do zbierania odpadów. 

Zgodnie z zapisem ustawy, system gospodarowania odpadami komunalnymi powinien być systemem samofinansującym się tzn. opłaty uiszczane przez mieszkańców nie mogą być przez gminę wydatkowane na inne cele nie związane z gospodarką odpadową, muszą jednak, co należy jeszcze raz podkreślić, wystarczać na wszystkie wydatki z tym związane.

Przystępując do sporządzenia projektu uchwały w zakresie wysokości stawek dokonano szczegółowej analizy wydatków i dochodów, biorąc pod uwagę funkcjonowanie systemu gospodarki odpadami w latach ubiegłych, ilości odbieranych poszczególnych frakcji odpadów, liczby mieszkańców wpłacających opłatę na podstawie złożonych deklaracji, a przede wszystkim ceny za poszczególne frakcje odpadów komunalnych złożone przez przedsiębiorcę w ofercie przetargowej na realizacje zadania pn. „Odbiór, transport i częściowe zagospodarowanie odpadów komunalnych z terenu Gminy Szastarka w 2020 roku”.

Na podstawie przeprowadzonej kalkulacji, wójt gminy przedłożył projekt uchwały w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia wysokości stawki tej opłaty, określając wysokość stawki na 14,00 zł miesięcznie od każdej osoby. Stawka taka, na mocy uchwały Rady Gminy Szastarka, obowiązywać będzie od dnia 01 lutego 2020 roku.

Zaproponowana wysokość stawki opłaty gwarantuje, na chwilę obecną, zrównoważenie wydatków i dochodów oraz pozwala na finansowanie zadań gminnych związanych z systemem gospodarki odpadami komunalnymi nałożonych przez obowiązujące przepisy prawa.

Zgodnie z zapisami ustawy nie ma już możliwości różnicowania stawek w zależności od deklarowania segregacji odpadów lub gromadzenia odpadów w sposób zmieszany. Wszyscy mieszkańcy są zobligowani do segregacji odpadów. Gmina ma natomiast obowiązek wprowadzenia stawki opłaty podwyższonej uiszczanej w przypadku, gdy w wyniku postępowania administracyjnego zakończonego wydaniem przez wójta decyzji administracyjnej stwierdzony zostanie fakt naruszenia przez mieszkańca zasad segregacji odpadów. Stawka opłaty podwyższonej została uchwalona w wysokości 30,00 zł od jednego mieszkańca.

Obserwując rynek gospodarki odpadami można, bez wchodzenia w szczegóły, których nie dotyczy ta informacja, wskazać kilka głównych przyczyn wpływających na tak gwałtowny wzrost cen w ostatnim czasie.

Powody wzrostu cen za gospodarowanie odpadami

• brak konkurencji, zarówno jeśli chodzi  o miejsce zagospodarowania odpadów jak i w zakresie realizacji usług w zakresie odbioru i transportu odpadów. Od kilku lat w ogłaszanym przez Gminę Szastarka przetargu na realizacje zadania pn. „Odbiór, transport i częściowe zagospodarowanie odpadów komunalnych z terenu Gminy Szastarka”, składana jest jedna oferta.
• dodatkowe obowiązki nałożone na przedsiębiorców. Nowelizacja ustawy o odpadach uchwalona we wrześniu 2018 roku nakłada na podmioty wytwarzające, zbierające oraz przetwarzające odpady szereg obowiązków, takich jak konieczność zaktualizowania posiadanych pozwoleń z zakresu gospodarki odpadami, ustanowienia zabezpieczenia roszczeń, opracowania operatu przeciwpożarowego czy wdrożenia monitoringu wizyjnego. Dostosowanie się do nowych przepisów wymaga od przedsiębiorców gospodarujących i przetwarzających odpady poniesienia znaczących kosztów (już samo wprowadzenie monitoringu wizyjnego na jednej instalacji może kosztować od kilku dziesięciu do kilkuset tysięcy złotych), co w konsekwencji wpływa również na koszty odbioru odpadów, które muszą ponosić mieszkańcy. Ponadto na mocy rozporządzenia Ministra środowiska z dnia 7 lutego 2019 r. w sprawie wysokości stawek zabezpieczenia roszczeń od lutego 2019 roku, magazynowanie i składowanie odpadów wiąże się z koniecznością ponoszenia kosztów z tytułu powszechnych, obowiązkowych zabezpieczeń roszczeń. Konieczność ustanowienia zabezpieczenia finansowego (w postaci depozytu, gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej albo polisy ubezpieczeniowej) znacząco podnosi koszty funkcjonowania systemu, a jego skutki w ponoszą mieszkańcy. Na rynku brak dotąd oferty ubezpieczeniowej — brak instrumentów prawnych gwarantujących, że stawki ubezpieczenia z tytułu zabezpieczenia roszczeń będą na konkurencyjnym poziomie.
• problem w zakresie zagospodarowanie tzw. RDF  czyli frakcji kalorycznej odpadów o dużej wartości opałowej, nie podlegającej składowaniu, który obecnie praktycznie ograniczony jest do termicznego przetwarzania przez cementownie, przy czym nie ma żadnych zewnętrznych narzędzi wpływu na koszty i warunki przyjęcia RDF przez te instalacje, mechanizmów prawnych i ekonomicznych, które umożliwią wykorzystywanie RDF np. w lokalnym ciepłownictwie, dzięki powstawaniu instalacji do produkcji paliwa z jego przetworzenia. Brak odpowiednich mocy przetwórczych w zakresie termicznego unieszkodliwiania frakcji palnej – napędził dynamiczny wzrost cen, dyktowany przez istniejące instalacje posiadające technologiczne możliwości ich przerobu.
• wzrost płac prac pracowników zajmujących się transportem i segregacją odpadów. Niewątpliwie znaczenie ma tu ustawowy wzrost płacy minimalnej a także trudna specyfika pracy z odpadami powodująca brak chętnych do pracy w tym sektorze.
• wzrost ilości odbieranych śmieci. Obserwujemy w Gminie Szastarka systematyczny kilkuprocentowy wzrost w skali każdego roku.
• wymóg dalszych inwestycji na składowisku odpadów ze względu na podwyższone normy środowiskowe. Z uwagi na fakt, że w ciągu najbliższych lat do recyklingu i ponownego użycia będzie musiało trafiać aż 50% odpadów, konieczne jest dostosowanie instalacji do tych wymogów. Gminy są również ustawowo zobowiązane do ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania, w przyszłym roku będzie to nie więcej niż 35% całkowitej masy tych odpadów.
• zbyt mała liczba firm, które jako recyklerzy odbierają odpady segregowane.
• wzrost opłat za korzystanie ze środowiska, tzw.  Jest to opłata, którą przedsiębiorcy ponoszą za umieszczenie odpadów na składowisku. Regulowana jest ona rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska. Wolą ustawodawcy w ostatnich latach opłata za składowanie odpadów wzrosła kilkukrotnie (w 2014r. jednostkowa stawka opłaty dla pozostałości z sortowania wynosiła 73,60 zł za 1 tonę – w 2019 roku opłata ta wynosiła 170 zł, obecnie jest to 270 zł).

W ostatnim czasie zmienił się bardzo rynek recyklingu. Zakaz importu wielu frakcji odpadów, w tym m.in. tworzyw sztucznych i papieru, wprowadzony w 2017 r. przez władze Chin, przyczynił się do zawirowania na europejskim rynku gospodarki odpadami. Problem związany jest z dotychczasowym globalnym obrotem odpadami, które były wysyłane z USA, Unii Europejskiej i Japonii do Chin, by powrócić w postaci przetworzonych produktów. W Chinach bowiem jeszcze do niedawna nie przestrzegano przy przetwarzaniu odpadów norm środowiskowych, zatem tanim kosztem można było poddać je recyklingowi. Atutem chińskich recyklerów były niskie koszty pracy, brak restrykcji środowiskowych oraz niskie standardy technologiczne. W tej chwili brak chętnych do odbioru odpadów segregowanych i w ofercie przetargowej cena jednej tony tego rodzaju odpadu jest wyższa od tony odpadów zmieszanych.